Снега ўжо няма -- амаль вясна: дзень цёплы і светлы – спрыяльныя ўмовы для дзяцей і для фотаплёнкі. Вышлі ў поле для “натурнай” здымкі. Я ведаў месца, таму зараней прадумаў некалькі “сюжэтаў”. На шаснаццаць-дваццаць дзяцей -- чатыры фотаапараты: кожны “сюжэт” здымаем з чатырох пазіцый і па 2-3 кадры з рознай экспазіцыяй – каб пазбегнуць памылкі і мець выбар пры раздрукоўцы на паперу. Наступны “сюжэт” – другія дзеці... Каб так арганізаваць – трэба пастарацца. А вось гэты “сюжэт” дзеці арганізавалі самі: трое, Віця Тулянцаў, Дзіма Церашонак і Дзіма Пятроўскі імгненна залезлі на дрэва, чацвёрты прымяркоўваецца.

Дзіма Пятроўскі -- меньшы, але самы дастатны: хоча ўсё ведаць, усюды быць, усё папробаваць, не адстаць ад старэйшых, а то і апярэдзіць іх. Таму і залез вышэй старэйшых -- крычаць разам: “Грачи прилетели! Фоть!..” Чытаць далей...

Мы жили в век аккордеона,
Гитарный предварявший век.
Александр Городницкий

Сонечны дзень ліпеня. Іду праз так званы парк. Чаму “так званы”? Інакш успрыймаць гэтае абы што не магу, а тлумачыць зараз – “лыко не в строку” ды доўга: пазней і асобна. Іду, як хаджу заўсёды – шпарка, гледзячы сабе пад ногі – як ходзяць усе, хто дрэнна бачыць. Толькі ўсе ходзяць павольна, а ў мяне не атрымліваецца. Чую гітару. Не одна. Крыху сцішыўся – іду далей: на скамейцы – дзяўчына і хлопец з гітарамі, побач, прысеўшы, хлапчаня, з гітараю таксама.

Спыніўся, паслухаў і спытаў, ці можна іх сфатаграфаваць? Яны запыталі, для якой газеты? У мяне ўжо было падрыхтавана болей дзесяці здымкаў, якія я меркаваў аб'яднаць у цыкл, каб прапанаваць газеце, але ж яшчэ невядома, што атрымаецца. Ды ці ўпішацца мой цыкл у фармат газеты? Таму адказаў недакладна: “Для жодзінскай. Калі спадабаецца рэдактару – убачыце сябе”. Чытаць далей...

Писать об этом пробеге тяжело: он – мемориальный.

Я участвовал в восьми пробегах “Память”. Только в 2008 году погода способствовала бегу -- было тепло и слабый южный ветер. Сегодня – штатная погода: дождь со снегом и холодный норд-норд-вест. Однажды была и настоящая метелица-завируха. Погода в это время нестабильна, -- в молодости часто сидел в аэропортах, – но всё же, стоя здесь, на площади у Дворца профсоюзов, неосознанно задумываюсь: почему снег, слякоть и холод -- сегодня? Неправомерность моего “почему” понятна по бъективным реалиям природы. Но я – человек, потому даже такие реалии могу воспринимать субъективно и эмоционально: почему сегодня слякотно и неуютно?.. Чытаць далей...

Памятная сітуацыя ў краіне: народ “кінуўся ў гандаль” – Польшча, Літва, Латвія, Турцыя, Грэцыя. Стадыёны ператварыліся ў рынкі... Вынік бізнесу стаў відавочным адразу: на вуліцах гарадоў, на дваровых стаянках -- “мерседэсы”, “опелі”, “форды” і іншыя “фольксвагены” “загнивающего Запада”. Не новыя, але не зломкі ды камфортныя.

Дзеці пайшлі па шляху бацькоў на даступным ім ўзроўні: клянчылі “жвачку” у зарубежных “дальнабойшчыкаў” і прадавалі ў школе. Не толькі “жвачку”: хто сабраў або выпрасіў у мамы грошай, дабіраліся і да аптовых баз – прывозілі ліхтарыкі, батарэйкі, маленькія лічыльнікі, мадэлі аўтамабіляў, званкі-пішчалкі, гадзіннікі і іншую дробязь: забава і бізнес. Чытаць далей...

Зоя КАЧАНОЎСКАЯ
ГІБЕЛЬ МАШЭРАВА: дзеля чаго фальсіфікацыі? Частка 2.

Андрэй КАРАЛЕНКА шукае адказ

Працяг. (Першая частка тут)

Андрэй Паўлавіч сустрэў мяне на аўтастанцыі. Да яго дома -- хвілін дваццаць. Гэты час выкарысталі, як ён сказаў, для размінкі – каб “вызначыцца з прыярытэтамі і ўдакладніць дэталі”. Таму першае пытанне не я яму задала, а ён мне. Я ўключыла дыктафон.

-- Вы абдумалі, што вас не задавальняе, насцярожвае ці бянтэжыць у аповесці Антановіча і ў фільмах “НТВ” адносна прычын аварыі? Я хачу пачуць пытанні як сумненне ці неразуменне: што – праўда, што – хлусня на ваш погляд. Скажу шчыра, мяне болей цікавяць падазрэнні ў хлусні, бо яна не бывае нейтральнай: у яе ёсць аўтар, мэта і заказчык. Хлусня -- заўсёды подласць або злачынства. Або ёй прыкрываюць злачынства. Ці можаце суаднесці дэталі ў аповесці і фільмах з маёй версіяй? Як бачыце, я звяртаю ўвагу на далікатныя нюансы і спадзяюся на паразуменне. Калі наша размова пра прычыны аварыі акажацца абаюдна цікаваю, яна можа стаць прадмоваю да наступнай сустрэчы. Магчыма, мы закладзём падмурак і для разгляду маёй версіі, якая вас шакіравала... Чытаць далей...

У канцы пляца*, каля гумнішча**, рос высокі клён. Вясною дзед Міхаль, бацькаў бацька, свярліў дзірачку ў клёне, устаўляў драўляную трубку, падбіваў яе малатком – капаў сок. Гэта ж ён рабіў і з бярозамі, якія раслі каля хаты ад вуліцы. Кляновы сок быў вельмі салодкі! Але цёк нядоўга –
чатыры-пяць дзён.

Я пахваліўся бабулі Аўдолі, што піў салодкі кляновы сок. А яна кажа: “Унучак, не пі кляновы сок, бо ад яго зубы папорцяцца, будуць балець”. Бабуля Аўдоля – капыльская, магчыма, на бытавым узроўні ў той мясцовасці, дзя яна вырасла, было меркаванне, што кляновы сок непрыгодны для чалавека. Мінула шэсцьдзеся гадоў, але мне не давялося прачытаць меркаванне навукоўцаў. А вось гарэлку “на кленовом соку” казённай вытворчасці каштаваў: прыемная і цікавая… Чытаць далей...

“Кто твой отец?” “Сталин”.
“Кто твоя мать?” “Родина”
“А кем ты хочешь быть?” “Сиротой”.
Анекдот

У эпіграфе намеранна прапушчаныя надзвычай важныя дэталі, бо менавіта пра іх – і дзеля іх! – павядзецца гаворка далей.

Прадмова

Але не “от Ромула до наших дней”, а ад Сталіна -- самыя цікавыя, самыя зубаскальныя, нават эксклюзіўныя. Усе – так званыя антисоветские. Большасць такіх анекдотаў не антысавецкія, а наадварот – выключна савецкія, можна казаць, генетычна савецкія. Калі б савецкія вождзі не былі нехрысцямі і нелюдзямі, невукамі і жульём-п’яніцамі, а хаця б элементарна сумленнымі, элементарна чэснымі, элементарна адукаванымі і элементарна чалавечнымі людзьмі, то такіх анекдотаў было б мала. А калі б вождзі яшчэ і разумна ўспрыўмалі іх ды адэкватна дзейнічалі, то анекдоты паяўляліся б выключна як рэакцыя на канкрэтную недарэчнасць, грубую памылку вождзя або ўлады ўвогуле – як бывае ва ўсім свеце. Чытаць далей...

Чаму адчуваецца трывога?

“Зберажы, Божа, нашых дзяцей,”-- прасіла мама Бога абараніць яе дзяцей ад напасцяў, ад неразумных думак і паступкаў, ад уплыву нядобрых людзей, бо спадзявалася толькі на яго: бацька і яго браты не вярнуліся дамоў. Мама лічыла, што рэвалюцыю, калгасы і вайну прыдумалі бальшавікі-людаеды, каб уладарыць над усім светам, рабаваць і прысвойваць нажытае людзьмі, бо яны – нелюдзі-антыхрысты, бандыты, зладзеі і п’яніцы. Іх няспынная вайна супраць людзей зрабіла дзяцей сіратамі, многіх загубіла і пакалечыла. Чытаць далей...

Прадмова

Гэтыя заметкі напісаны ў лістападзе 1972 года пасля сутрэчы з Васілём БЫКАВЫМ у Беларускім політэхнічным інстытуце, арганізаванай “Клубам интересных встреч” навучальнай установы. Газета, якой я прапанаваў іх, адхіліла: не па яе “фармату”. Разумеецца, прычына не ў “фармаце”... А мне вельмі ж хацелася падзяліцца ўражаннямі ад сустрэчы з Васілём Быкавым хоць з якой аўдыторыяй. Што рабіць? Скараціў заметкі і ў снежні надрукаваў у... сценгазеце інжынернай службы прадпрыемства, дзе працаваў.

Не ўсміхайцеся здзекліва, шаноўныя чытачы! Наша насценная газета па ўсіх “параметрах” журналістыкі пераўзыходзіла афіцыйную, надрукаваную ў тыпаграфіі: усё ж -- інжынерная, а не рабкораўская. Чытаць далей...

…Мы на фабрику вдвоём
утром рядышком идём:
то ли, может, он со мною,
то ли, может, я при нём”,

-- пела чароўная Майя Крысталінская.

Прадмова

Прадмова лірычна-публіцыстычная: “Мы рождены, чтоб сказку сделать былью!..”

“Мы на фабрику вдвоём утром рядышком идём…”: банальны сюжэт паэзіі “на производствен-ную тему”. Крыху раней песні былі пераможна-маршавымі:“Едем мы, друзья, в дальние края – станем новосёлами и ты и я…”, “Здравствуй, земля целинная, здравствуй, простор широкий, весну и молодость встречай свою…Ты ко мне приедешь раннею весною – трактора мы вместе поведём...”

Апагей “производственной” тэматыкі – фільм “Высота” і песня “Монтажники-высотники”, якую савецкая прапаганда чвэрць стагоддзя выкарыстоўвала ў якасці гімна чалавеку працы. Чытаць далей...

Сёння – нядзеля. Але думкі і настрой у вяскоўцаў зусім не святочныя: ужо тыдзень, як пачалася вайна. Сем дзён – як адзін: слёзы, трывога, страх, неспакой. А што наперадзе? Мабыць, і сам Бог не ведае.
Дзень пачынаўся, як і ўсе апошнія – сонечным, ціхім.

Зранку сяляне выгналі кароў на пашу, запалілі ў печы і нетаропка рабілі звычайныя для святочнага дня справы – гатавалі ежу і варылі корм для жывёлы. На сяле ўвогуле ніколі на нядзелю сур’ёзнай справы не прымяркоўвалася, -- ня-дзеля ж, свята, - а тут і звычайная, паўсядзённая валілася з рук, бо яны былі быццам не свае - як хворыя, здранцвелыя. У кожнага цяжкі камень ляжыць на душы і нясцерпна балючыя думкі, як стрэмкі, колюць у галаве, прыгнятае цяжэрная невядомасць: дзе нашы – сын, бацька, гаспадар, брат? Што з імі - ці жывыя? І – калі прыдуць немцы? Што будзе з намі? Чытаць далей...

Знаёмства па фатаграфіях

1958 год, сакавік. Гэта мой дзед па бацьку КАРАЛЕНКА Міхаль Купрэяў, яму 94 гады. Я купіў сабе дэмісезоннае паліто, таму дзеду прывёз зімняе поў-паліто, якое насіў яшчэ ў школе: для студэнта на парозе пятага курса яно было ўжо старамодным, а дзеду -- добрая вопратка. Яно яму надта спадабалася: адразу надзеў і выйшаў з хаты – як будзе на двары адчуваць і выглядаць у ёй? Як бачна на фатаграфіі, добра.

1966 год, кастрычнік. Дзеду 102 гады. Вярнуліся з сада, селі на ганак (усходцы). Дзед кажа: “Вот, унучак, век пражыў, а як адзін дзень: мільганула жыццё ластаўкаю...” Дзедаў век аказаўся крыху даўжэйшым -- 105 гадоў. Чытаць далей...

Зоя КАЧАНОЎСКАЯ
ГІБЕЛЬ МАШЭРАВА: дзеля чаго фальсіфікацыі? Частка 1.

Андрэй КАРАЛЕНКА шукае адказ

Прадмова

Безумоўна, у дапытлівага чытача адразу ўзнікае неразуменне: фальсіфікацыі чаго?
Удакладняю: загаловак скарочаны – дзеля чаго фальсіфікацыі дэталяў аварыі? Маю на ўвазе перш-наперш фізічныя дэталі, г. з. такія, якія фізічна не могуць змяняцца, знікаць або паяўляцца ў залежнасці ад асобы даследчыка, месца і часу даследавання аварыі як “дтз”, ад яго погляду на Машэрава як на чалавека ці палітычнага і дзяржаўнага дзеяча.
Другое ўдакладненне -- паслядоўнае: менавіта таму і ўзнікае пытанне ў даследчыка Андрэя Караленкі, што аўтары публікацый скажаюць фізічныя дэталі, а ў дадатак да фізічных фальсіфікацый прыдумляюць або перадаюць чужыя байкі-легенды ў разліку на недасведчых, мала адукаваных або замбіраваных людзей.
“Дзеля чаго фальсіфікацыі?” – пытае ён. – “Проста так”? Людзі паказваюць сваё глупства? Не! І – не!!! Ды ёсць жа рэдактары і іх намеснікі, маюцца фатаграфіі і ншыя фізічныя дакументы…”

Нажаль, у гэтай прадмове я вымушана папрасіць прабачэння ў чытачоў: насуперак майму жаданню і чаканню размова з Андрэям Караленкам атрымалася менавіта пра такія фальсіфікацыі. А іншыя ён толькі акрэсліў “контурна”, таму ў мяне засталася надзея сустрэцца з ім яшчэ раз. Чытаць далей...